Değerler Eğitimi

Değerler Eğitimi kurul ve komisyonlarının , kuruluş, işleyiş, görev,yetki ve sorumluluklarına ilişkin usul ve esasların, tüm okullarımızda birlikte uygulanması ve işlemlerin doğru yürütülmesi amacı ile hazırlanmıştır.

Kitapçığın; kurulların, komisyonların, okulların, öğretmenlerin ve ailelerin yapacakları çalışmalara ışık tutacağı ve örnek teşkil edeceği inancındayız. Kitapçıkta yer alan değerler farklı şekillerde de uygulanabileceği gibi, yapılan örnek çalışmalar değiştirilip uyarlanabilir. 

 

NİÇİN DEĞERLER EĞİTİMİ ?

 

"KÖKLERİ SAĞLAM ÇINARLAR YETİŞTİRMEK İÇİN DEĞERLER EĞİTİMİ"

 

Toplumsal değerler insan yaşamının önemli bir yanını oluşturmaktadır. Değerler, belirli insan davranışlarının ya da amaçlarının başkalarından daha üstün olması durumuna göre toplumsal olarak kabul görürler. Kimi değerler ise evrensel olarak kabul edilmiştir. Bu değerlerin tüm insanlar tarafından kabul görmesi ve olabildiğince uygulana gelmesi evrensel beklentidir. Bu değerlere örnek verecek olursak: Sevgi, saygı, hoşgörü, adalet, vatan severlik, yardımseverlik, dürüstlük... "Değerler toplum için değerlidir, değerlere göre davranan insanlar da toplumun gözünde değerlidir." (Üstün DÖKMEN, 2004)

 

Ne yazık ki değerlerimizin hızla yok olduğu gerçeği ile karşı karşıya bulunmaktayız. Son yıllarda hızla yayılan "değersizlik kültürsüzlüğü" ne yazık ki bizi de aynı hızla sarmaktadır. Bu süreçte elbette aile ve okul başta olmak üzere her toplumsal kuruma düşen görevler vardır. 

 

Çocuklarımızın bizlerin davranışlarını ve değerlerini toplumsal yaşam içerisinde bizleri izleyerek zamanla içselleştirdiklerini unutmamamız gerekir. Bu nedenle maruz kaldığımız "değersizliği bir değermiş gibi algılatma" tuzağına da düşmememiz gerekmektedir. Çocuklarımız bizim aynalarımızdır. Onlara baktığımızda kendimizin yansımasını göreceğimizi hiç bir şekilde unutmamalıyız. 

 

Çocuklarımızın toplumsal yaşam içerisinde sağlıklı, mutlu ve başarılı bireyler olabilmeleri için karakterlerinin sağlam biçimde oluşması gerektiğini bilmekteyiz. Çocuğun gerçek anlamda ilk sosyalleşme ortamı olan okul, ahlak gelişimi ve karakter oluşması süreçleri açısından son derece önemlidir. Çocuğun okulda yaşadığı informal süreç bu gelişimin en çok yaşandığı dönem olarak pek çok bilim adamınca belirtilmektedir. Çocukların sadece duyarak, dinleyerek çok az şeyi içselleştirebildikleri artık bilinen bir gerçek. Bu nedenle çocuklar ancak etkin biçimde katıldıkları, doğrudan rol aldıkları olaylar, durumlar, dersler, etkinlikleri içselleştirebilmektedirler. 

 

Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda "Karakter Eğitimi"ne yönelik yapılan çalışmaların önemi hızla artmaktadır. Çocuklarımıza geçmişte aile içinde kendiliğinden verdiğimiz kimi değerlerin oluşmasında şimdi okullar olarak bize çok iş düşmektedir. Kültürden bağımsız olarak düşünülemeyecek olan karakter gelişimi, başka kültürlerin aileye ve topluma etkisi sonucu bizleri tek tipleştirmektedir. Bunların farkında olarak çocuklarımızın karakterlerinde iz bırakacak, onları her gün daha ileriye götürecek uygulamalar yapmalı ve bu konuda düzenleyicilik, önderlik etme gibi görevleri de biz eğitimciler üstlenmeliyiz.

 

Her toplumun kendine özgü manevi, ahlaki ve kültürel değerleri vardır. Biz bu noktada akademik başarıyı hedeflerken, değerlerinden soyutlanmış bir gençlik değil; kendi manevi, ahlaki ve kültürel değerleri ile bütünleşmiş, evrensel değerleri bünyesinde öz değerleriyle yoğrulmuş ideal bir gençliği de hedeflemeliyiz. Malumdur ki akademik başarıda en üst seviyelere çıksa da ahlaki değerlerini yitirenlerin içinde yaşadıkları topluma kazandırabilecekleri hiç bir şey yoktur... "Değerler Eğitimi" yeni bir kavram değil aslında, her insan topluluğunda ve her zaman diliminde var olmuş bir süreçtir. Fakat içinde bulunduğumuz tarihsel dönem, hızla değişen toplumsal yapı, bu eğitimi yeni bir görev olarak tekrar keşfediyor, kavramsallaştırıyor, üzerinde bizleri yeniden düşündürmeye sevk ediyor. Tüm bunları yaparken değer nedir? Çocuklarımıza vereceğimiz değerler hangileri olmalı? Değer nasıl kazandırılır? Eğitim sistemimizin bu konudaki eksikleri neler? Gibi sorular da bizi bekliyor. "Değerler Eğitimi" bireysel düzeyde hayatı anlamlı kılmada, ulusal ve uluslar arası düzeylerde ise birlikte yaşama, hoşgörü, demokratik vatandaşlık ve insan hakları bilincini geliştirme açısından önem arz ediyor.

 

PROJENİN AMAÇLARI:

 

Proje,"DEĞERLER KAYBINA ÇÖZÜM ARAYIŞININ" bir ürünüdür. Çocuklarımıza sağlıklı kişiliğin temel taşlarını oluşturan toplumsal ve evrensel değerleri kazandırmak, kişilik ve karakterlerinin her yönüyle gelişmesini sağlamak, öğrencilerimizi; milli, manevi, kültürel, toplumsal ve evrensel değerlerle donanmış ve bu değerlerle yaşamayı yaşam biçimi haline getirmiş bireyler olarak yetiştirmek, çeşitli programlar aracılığı ile, öğrencilerin temel insani özellikleri kazanmasını sağlamak, değerlere karşı duyarlılık oluşturmak ve onları davranışa dönüştürme konusunda öğrencilere yardımcı olmak bu projeni temel amaçlarıdır. 

 

Bu temel amaçlar çerçevesinde gerçekleştirilmek istenen somut hedefler şunlardır:

 

a. Öğrencilere temel insanî değer ve erdemlerin kazandırılması, değerlere karşı duyarlılık oluşturulması ve onları davranışa dönüştürülmesi,

b. Toplum tarafından kabul gören değerlerin uygun okul ortamı oluşturularak geliştirilmesi ve pekiştirilmesi. 

c. Öğrencilerin sorumluluk duygularının geliştirilmesi. 

d. Akademik bilgi ve gerçek hayatta rehberlik edecek ahlaki değerlerle donatılmış öğrencilerin yetiştirilmesi. 

e. Kültürel kodların güçlendirilmesi, 

f. Okul ve çevresindeki sosyal yaşamın ahlaki ve etik değerlere uygun olarak şekillenmesi,

g. "Ahlak temelli disiplin" kavramının yerleştirilmesi.

h. Öğrencilere ahlaki bir topluluk bilincinin oluşturulması.

 

PROJENİN GEREKÇESİ:

 

Baş döndürücü değişim çağında, binlerce yıllık deneyimlerden süzülüp gelen geleneksel değerlerin korunması eğitimin en özel çalışma alanlarından biri haline gelmiştir. Okulun iki temel sorumluluğu öne çıkmaktadır:

 

1. Geçmişten devralınan geleneksel kültürel değerleri yeni hayat biçimleri içerisine faydalı bir şekilde nasıl alabiliriz?

2. Yeni kültürel değerleri geleneksel kültür sistemi içerisine nasıl yerleştirebiliriz?

 

Okul bu iki merkezî sorun arasında bir denge ve uyuşum kurmak zorundadır. 

 

Cevap verilmesi gereken temel soru şudur; bir taraftan muasır medeniyeti yakalarken aynı zamanda kendimiz olarak nasıl kalabiliriz, Japon örneğinde görüldüğü gibi hem modern dünyaya yön verebilmek ve hem de kendi kültürel değerlerimizi koruyarak toplumsal çözünmeye maruz kalmamak nasıl mümkün olabilir?

 

Değerler doğru ve yanlışın ayırt edilmesine yardım eden temel inançlardır. Hayata denge ve anlam katarak, toplumu oluşturan bireylerle birlikte yaşamaya imkân tanırlar. Değerler doğuştan getirilmeyip, gözlem ve etkileşim soncunda yaşayarak öğrenilirler. Bu tespit okulun değer eğitimi konusundaki can alıcı sorumluluğunu öne çıkarmaktadır. 

 

Eğitim, belli bir toplumun idealine yönelik değerler sistemini bireylere iletmede önemli rol oynamaktadır. Okulların, önemli görevi, kültür aktarımında okul programında açık olarak belirtilen veya belirtilmeyen değerleri öğretmek, öğrencileri belirlenen kurallar doğrultusunda disipline etmek, ahlaki gelişimine katkıda bulunmak, karakterini ve benlik algısını olumlu yönde etkilemektir. Okullar bazı değerlerin takdir edildiği ve öğretildiği yerler olduğuna göre orada bulunan öğretmen ve yöneticilerin de bu değerlere sahip olması ve öğrencilere model olmaları gerekmektedir. 

 

Birey, ileriki dönemlerde kişiliğini, bakış açısını, davranışlarının yönünü belirleyecek, onun tanınmasında temel ölçütler olarak işlev görecek değerleri yaşarken kazanır. Bu yüzden bireyin belirli değerlerin farkına varması, yeni değerler üretmesi, benimsemesi ve kişiliğine mâl ederek davranışları ile sergilemesi başlı başına bir eğitim sorunudur. Buna kısaca değerler eğitimi denilmektedir. 

 

Değer eğitiminin hedefi, değerler oluşturmak ve değerlerini davranış haline getiren bireyler yetiştirmektir. Değerler anlatmakla veya tanımlamakla elde edilemezler. Doğrudan yaşanmalı, içselleştirilmeli ve onlara ilişkin duygularla verilmelidir. Değerler yaşanılarak bir kimlik kişilik boyutu haline gelir. Değer eğitiminin ön koşulu ise, çocuğa özgür iradesini kullanacak ortam hazırlamaktır. Dayatma, baskı ve koşullandırma ile yapılan eğitim çocuğun kendinden çok başkalarının isteklerini gerçekleştirme işlevine sahip olur.

 

Araştırmalar düşünceli, saygılı, güvenilir, adil, sorumlu, kısacası iyi insanların yaşamda daha başarılı olduğunu göstermiştir. Bu nedenle, değerler eğitimi, okullarda en az matematik ve Türkçe eğitimi kadar önemli ve gereklidir. Değerleri önemsemeyen ve bu değerlere uymayan çocukların yetişkin olduklarında iş, aile ve sosyal yaşamlarının iyi gitmediği araştırmalar sonucu ortaya çıkmıştır. Kısacası değerler eğitimi yaşam boyu gereken bir eğitimdir.

 

Ülkemizde değerler eğitimi değişik evrelerden geçmiştir. Değerler eğitimi kimi zaman ayrı bir ders olarak okutulmuş, kimi zaman da diğer derslerin içerisinde öğrencilere verilmeye çalışılmıştır. Günümüzde değerler eğitimi, diğer derslerin konuları içerisinde verilmeye çalışılmaktadır. Bu durum etkili bir değerler eğitimi verilebilmesi için her şeyden önce tesadüfî olmayan, planlı bir eğitim anlayışına duyulan ihtiyacı ortaya çıkartmaktadır. 

 

Ders kitaplarında yer alan, adil olma, aile birliğine önem verme, bağımsızlık ve özgür düşünebilme, barış, iyimserlik, duyarlı olma, dürüstlük, estetik duyguların geliştirilmesi, hoşgörü, misafirperverlik, saygı, sevgi, sorumluluk, temizlik, vatanseverlik gibi birçok değerin okullarda yapılacak olan etkinlikler ve uygulamalarla hayata geçirilmesi davranışa dönüştürülmesi önemlidir.

 

Eğitim mevzuatı incelendiğinde Türk Milli Eğitiminin Genel Amaçlarında evrensel değerlerle uyumlu olarak değer eğitimine en genel manada vurgu yapılmıştır.